Ervaringsdeskundigen zijn goud waard

Ervaringsdeskundigen opleiden

De Link vzw ontwikkelde een methodiek voor het opleiden en professioneel inschakelen van mensen die opgroeiden in armoede. Steven volgde die vierjarige opleiding. Recent besliste onderwijsminister Ben Weyts om de subsidie stop te zetten. En dat zit Steven hoog. De opleiding gaf een nieuwe wending aan zijn leven. Bovendien leveren ervaringsdeskundigen een essentiële bijdrage op de werkvloeren waar ze zijn tewerkgesteld. Zij slaan de brug tussen de leefwereld van mensen in armoede, dienstverlening en beleid.

Van een dag Gent tot Samenlevingsopbouw

“Ik ben eigenlijk heel toevallig bij die opleiding terecht gekomen”, zegt Steven lachend. “Ergens in een wachtzaal zag ik de flyer van De Link  voor een kennismakingsdag in Gent met gratis lunch en het treinticket terugbetaald. Wat een buitenkans! Een dagje Gent, inclusief lunch en gratis vervoer. Dat was dus mijn motivatie om in te schrijven voor die dag. Ik ben gaan luisteren naar de uiteenzetting in de Arteveldehogeschool en vond dat ik beantwoordde aan het profiel dat ze zochten. Ergens in april-mei 2004 volgde het intakegesprek.”

“Het vooruitzicht dat de opleiding bood was aantrekkelijk.”

“Ik stond op het punt om bij een buitenlandse rederij te gaan werken, toen een week voor de afvaart het bericht kwam dat ik in september aan de opleiding kon beginnen. Een heel weekend heb ik zitten tobben en alle voor- en nadelen afgewogen. Uiteindelijk besloot ik om te starten want het vooruitzicht dat de opleiding bood was aantrekkelijk. Ik startte in Gent en werd later overgeplaatst naar Antwerpen waardoor ik het derde jaar moest overdoen. Tijdens de stages in een justitiehuis, een CLB en bij de artistieke werkplaats Tutti Fratelli van Reinhilde Decleir heb ik enorm veel opgestoken. In juni 2009 ben ik afgestudeerd.”

Steven in gesprek tijdens een vorming van De Budgetgidsen.

“Ik was ervan overtuigd dat ik nooit als ervaringsdeskundige aan de slag zou gaan. Ook mijn docenten dachten dat. Tot een docent mij wees op een vacature bij Samenlevingsopbouw Antwerpen stad waar ik op ingegaan ben. Na het sollicitatiegesprek zat ik nog op de bus naar huis toen ik het bericht kreeg dat ik aangenomen was.”

Een plaats in de organisatie

“Ik werk nu 10 jaar bij Samenlevingsopbouw, sinds 2010”, gaat Steven verder. “In het begin heb ik heel hard moeten zoeken naar mijn plaats in de organisatie. Voor mij voelde het aan alsof de organisatie niet echt voorbereid was op mijn komst. Ik belandde zo een beetje van het ene project in het andere. Maar ik zette door en toen trad er een ‘believer’ naar voor. Leen heeft mij onder haar vleugels genomen. Zo ben ik in 2015 bij De Budgetgidsen terecht gekomen. Ik heb mijn visie en mijn ziel in dat project mogen steken. Dat bracht ook binnen de organisatie en bij de collega’s een nieuw perspectief op het omgaan met mensen in armoede.”

Lokaal onderbescherming aanpakken

Er zijn veel redenen waarom mensen niet de hulpverlening of steun krijgen waar ze recht op hebben. Dat heet ‘onderbescherming’. Het project De Budgetgidsen is een buddywerking waarbij vrijwilligers samen met mensen die het financieel moeilijk hebben op pad gaan om hun rechten te realiseren.

De vrijwilligers zien ook wat er misloopt, signaleren dat en leggen voorstellen op tafel voor beter beleid.

Steven (rechts) met vrijwilligers, medewerkers en stagiairs van De Budgetgidsen.

“Het project is er gekomen op vraag van de Stad rond hoe je lokaal onderbescherming aangepakt”, vertelt Steven. “Ik werd van bij het begin bij de brainstorm betrokken. We kwamen uit op ‘inzetten van vrijwilligers’, op voorwaarde dat die goed omkaderd worden. Al doende en met voortschrijdend inzicht hebben we het project de voorbije vijf jaar uitgebouwd. Vrijwilligers krijgen een degelijke opleiding, ook over de ‘binnenkant van armoede’. En daar ligt mijn rol.”

“Ik heb mijn visie en mijn ziel in De Budgetgidsen mogen steken”

“Als je geen toegang hebt tot een goed huis, onderwijs, grondrechten algemeen … dat haalt een mens onderuit. Het ondermijnt je draagkracht,” legt Steven uit. “Het project De Budgetgidsen wil mensen versterken zodat ze ook sterker worden in andere situaties, met meer zelfvertrouwen en de overtuiging ‘ik hoor er ook bij’, ‘ik tel mee’. Wederzijds vertrouwen en gelijkwaardigheid dragen we hoog in het vaandel. We zien de impact daarvan bij mensen in armoede, maar ook bij de vrijwilligers en de sociaal werkers. Hun beeldvorming over mensen in armoede verandert in positieve zin.”

Een belangrijke stap was ‘ontschuldigen’

“Ik heb eerst zelf een hele weg afgelegd om te staan waar ik vandaag sta”, zegt Steven. “Van: ‘het is mijn eigen schuld, ik kan niets, ik ben niets, ik ben het niet waard’. Naar: ’Het is niet mijn schuld, ik zat gedwongen in die positie, ik had geen keuzevrijheid’. Die ‘doos’ moest ik leegmaken.”

“De opleiding gaf een nieuwe wending aan mijn leven, professioneel en aan wie ik vandaag ben.”

“De belangrijkste stap was ‘ontschuldigen’ van mezelf en van mijn naasten”, gaat hij verder. “Ik heb geleerd dat ik kan groeien, iemand worden en dat ik daar zelf een inbreng in heb. Vroeger had ik vaak woedeaanvallen door onmacht. Ik ben een ander mens geworden. Mensen die mij vroeger gekend hebben geloven het niet. Ik geloof het soms zelf niet. Voor mijn broers, zussen … is het moeilijker om ‘de Steven’ die ik nu ben te aanvaarden. Zij voelen dat ergens aan als verraad: ‘Je kijkt op ons neer’. Met hen is er nu meer afstand”, zegt hij met spijt.

Binnenkort komt er een digitale opleiding voor vrijwilligers die in een duowerking stappen met mensen die in onderbescherming leven. Steven werkte die vorming mee uit en is één van de twee trainers.

“Het is pas als je zelf gelooft dat je evenveel waard bent als ieder ander en dat je inbreng van tel is, dat je samen aan de weg kan timmeren. De opleiding gaf mij handvatten en tools om in dialoog te gaan over de ‘binnenkant van armoede’ en maakte van mij een sterkere mens. De opleiding is onmisbaar om op een gezonde manier aan de slag te kunnen met je ervaringsdeskundigheid”, besluit Steven.

Doodeerlijke gesprekken

Collega Marieke Verdeyen werkt in team Wonen soms samen met Steven. “Ik groeide zo hard als opbouwwerker en dit mede door de vele doodeerlijke gesprekken met mijn collega’s die ervaringsdeskundigen in de armoede en sociale uitsluiting zijn. Zij brengen de impact van het leven in armoede dichterbij. Want ook al staat armoede omwille van mijn job heel dicht, mijn referentiekader is ontwikkeld in een middenklasse milieu op witte scholen. Ook ik als sociaal werker maak iedere dag denkfouten of mis een laag in de diepte van een contact met een bewoner. ”

“het belang van verbinden vanuit mijn authenticiteit”

“Steven legt met de kleur van zijn eigen verhaal mijn blinde vlekken bloot. Hij leerde mij het belang van verbinden vanuit mijn authenticiteit. Steven bracht inzicht over het onrecht dat ik mensen in armoede aandoe als ik hen afdek van de harde realiteit. Hij denkt mee na over hoe ik dan die realiteit met zachtheid en zorg dichterbij kan brengen. Hij is mijn hulplijn voor complexe cases, mijn sparringpartner bij de ontwikkeling van een nieuw model en de kritische stem in mijn hoofd wanneer ik weerstand ondervind in een gesprek. ”

“Ervaringsdeskundigen zijn goud waard en het stopzetten van een opleiding, waar zij leren om hun vaak pijnlijke ervaringen om te zetten in een deskundigheid, is een groot verlies.”

Het project De Budgetgidsen stelt zijn materiaal gratis ter beschikking voor wie ermee aan de slag wil. Het draaiboek is een handig pakket met tips, getuigenissen en ervaringen over hoe je onderbescherming lokaal aanpakt.

In 2021 komt er een digitale vorming voor vrijwilligers die in een buddywerking willen stappen met iemand die in onderbescherming leeft. Steven werkte deze digitale vorming mee uit.